آشنایی با کشاورزی قراردادی

ایران کشوری با سابقه کشاورزی غنی و پتانسیل گسترده برای تولیدات کشاورزی مدرن است. اگرچه کشور ایران به طور سنتی به کشاورزی معیشتی با خرده مالکی تکیه می کرد، اما این کشور طی چند دهه گذشته به دلیل خاک حاصلخیز و سیاست های صحیح دولتی، پیشرفت زیادی در تولید مواد غذایی داشته است. کشاورزی قراردادی با توجه به تاثیرات اقتصادی و زیست محیطی مطلوب آن بر کشاورزان و همچنین جامعه محلی به طور فزاینده ای در ایران رایج است. این مقاله مروری بر کشاورزی قراردادی در ایران، از جمله چارچوب قانونی، بازیگران کلیدی، چالش‌ های اصلی و چشم ‌اندازهای آینده ارائه می‌کند.

کشاورزی قراردادی

دولت ایران مفهوم کشاورزی قراردادی را به طور رسمی از سال ۱۳۷۸ در چارچوب یکپارچه ایجاد شده توسط وزارت جهاد کشاورزی به بخش کشاورزی کشور معرفی کرد. تا سال ۱۳۹۸ این قانون چندین بار اصلاح شد تا ویژگی های پایداری را گسترش دهد که امکان مشارکت تولیدکنندگان محلی معتبر را فراهم می کرد. در طول سال ‌ها، الحاق ‌هایی مانند مزایای معافیت مالیاتی برای کشاورزان استخدام ‌شده در قراردادهای مصوب بیش از شش هکتار انجام شد که برای نزدیک به ۵۲ روستا در سراسر مناطقی مانند منطقه کویر بوگاسان منفعت ایجاد کرد و به آنها کمک کرد تا از طریق کشاورزی قراردادی به خودکفایی برسند.

تحت این چارچوب قانونی، چهار بازیگر اصلی شناسایی شده است:

 1) شرکت های پیمانکاری (شرکت ها یا افراد)،

 2) کارگران قراردادی،

 3) سازمان های کشاورز و

 4) تنظیم کننده های دولتی مسئول پیروی از قوانین به روز مرتبط با طرح های توسعه کشاورزی در سراسر ایران

 پیمانکاران معمولا یارانه ‌ها را با ارائه پیش ‌پرداخت نهاده ‌ها مانند خدمات یکپارچه ‌سازی زمین برای اطمینان از بازده بالاتر، تضمین قیمت مرجع و خدمات کنترل آفات از طریق مزارع قراردادی با ارائه بذر محصولات با کیفیت بالا و طرح ‌های به اشتراک گذاری اطلاعات ارائه می‌کنند.

چالش های کشاورزی قراردادی

علیرغم مزایای واضح ذکر شده در بالا، کشاورزی قراردادی همچنان با چالش‌ های زیادی از جمله سرمایه فکری ناکافی مرتبط با خدمات انتقال دانش در میان ذینفعان مواجه است. علاوه بر این، مسائل مربوط به پشتیبانی از طرف پیمانکاران، مانند عدم اطمینان از استانداردهای منطبق، استفاده از چنین روش ‌هایی را برای کشاورزان برای گزارش مشکلات دشوار می‌کند. رعایت نکردن این استانداردها به طور بالقوه می ‌تواند منجر به سفر مواد آلوده به فراتر از مرزها بدون بررسی مناسب شود. که باعث ایجاد خطرات سلامتی در غذای جمعیت جهان می شود. این محصولات در نهایت از طریق دلالان وارد بازار می شوند و به صورت محلی در بخش مصرف کننده نهایی توزیع می شوند.

پیاده سازی

کشاورزی قراردادی یکی از موضوعاتی است که در بسیاری از کشورهای جهان به آن می پردازند. این موضوع که در کشورمان تقریبا جدید است مربوط به مجموعه ‌ای است که سیستم کشاورزی قراردادی را پیاده سازی می کند. در واقع در این سیستم امنیت شغلی کشاورزان تضمین می شود. ایجاد امنیت برای افراد فعال در حوزه کشاورزی مانند بهره برداران خرد یا بنگاه های فعال باعث می‌ شود که زنجیره ارزش کشاورزی توسعه پیدا کند.

طرح کشاورزی قراردادی سالهاست در کشورهای پیشرفته اجرا می‌ شود. این طرح علاوه بر تامین امنیت شغلی، باعث انتقال استاندارد دانش و همچنین افزایش تولید محصول چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی شده است. همچنین اختصاص هزینه مالی برای بخش تولید باعث رونق دادن به واحد های صادراتی و تولیدی می شود. کشاورزی قراردادی تنها یک قرارداد بین دولت و کشاورزان نیست. بلکه این قرارداد می ‌تواند بین دولت و تمام استارتاپ های فعال در زمینه کشاورزی باشد.

اهمیت صنعت کشاورزی

صنعت کشاورزی یکی از صنایع مهم در کل دنیاست که دولت ها باید بودجه مناسبی را به آن اختصاص دهند و برای بهبود صنعت کشاورزی خود برنامه ریزی دقیقی داشته باشد. امنیت غذایی مسئله‌ای است که در تمامی کشورهای جهان از نظر ابعاد سلامتی، روانی، اقتصادی و سیاسی اهمیت فراوانی دارد. صنعت کشاورزی علاوه بر تامین امنیت غذایی مردم یک کشور می تواند بر خالص صادرات آن کشور نیز تاثیر بگذارد.

در این قرارداد هر دو طرف معامله وظایف خاص خود را داشته و سود خود را نیز می برند. در واقع این قرارداد بیشتر شبیه به یک تعهد است. کشاورز متعهد می شود که حجم مشخصی از محصول را با کیفیت خاصی تحویل دهد. خریدار نیز تعهد می نماید که این محصولات را به طور کامل خریداری کرده و میزان ارزش آن را بر اساس قرارداد پرداخت کند.

تعهدات خریدار در کشاورزی قراردادی

خریدار در کشاورزی قراردادی علاوه بر پرداخت هزینه برای خرید محصول نهایی در طول این قرارداد نیز وظایف دیگری را بر عهده دارد تا به کشاورز کمک کند که بتواند محصول مورد نظر را در زمان مشخص تحویل دهد. خریدار باید هزینه های تولید محصول را قبل از تحویل محصول بپردازد. در واقع تامین مالی کشاورز برای خرید مواردی مانند تامین نهاده هایی مانند کود و سم و خدمات دیگری مانند حمل و نقل و تدارکات و نیز آموزش نیروها بر عهده خریدار است. حذف یا کاهش واسطه گری از دیگر مواردی است که طرف قرارداد باید رعایت کند.

کشاورزی قراردادی می تواند شامل موارد مختلفی باشد. این قراردادها به صورت رسمی یا غیررسمی بسته می شوند. انواع دیگری از این قراردادها در مکان های محلی مانند روستاها به صورت شفاهی ایجاد می شوند. این قراردادها می توانند به صورت کوتاه مدت و برای یک فصل یا بلند مدت باشند. ممکن است خریدار با کلیه کشاورزان یک منطقه به صورت کامل یک قرارداد منعقد کند. به طور معمولی کشاورزی قراردادی شامل بندهای زیادی نمی شود و یک قرارداد روتین دارد.

پشتیبان کشت

پشتیبان کشت سامانه مدیریت یکپارچه کشاورزی قراردادی است. کشاورزان و خریداران می توانند در این سامانه ثبت نام کنند. کشاورزان باید سطح زمین زیر کشت خود، محصولات و … را مشخص کنند. آنها می توانند با مشخص کردن سطح زیر کشت در این سامانه قرارداد خود را منعقد کنند. کشاورزان می توانند در داشبورد مدیریتی قراردادهای خود را به طور کامل مشاهده کرده و از پشتیبانی پشتیبان کشت بهره مند شوند.